Đền Thờ Tiến Sĩ Lê Tuấn Mậu

Tưởng nhớ công lao to lớn đó, tỉnh Sơn La xây dựng đền thờ vua Lê Thái Tông. Di tích Đền thờ Vua Lê Thái Tông đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống, hướng về cội nguồn gắn với đời sống văn hóa tâm linh của nhân dân.

Khi còn ở Châu Âu, ông từng dạy tại trường đại học nào?

Năm 1948, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia hàng đầu về Hàm giải tích của Pháp - Giáo sư Georges Valiron, Lê Văn Thiêm đã bảo vệ xuất sắc luận án Tiến sĩ Khoa học quốc gia về Toán và được mời giảng dạy tại Đại học Zurich (Thụy Sĩ).

Nhà toán học Lê Văn Thiêm là người đầu tiên đưa ra lời giải cho một bài toán khó đã tồn tại nhiều năm. Đó là bài toán nào?

Lê Văn Thiêm là người đầu tiên đưa ra lời giải cho một bài toán khó đã tồn tại nhiều năm của "Bài toán ngược của lý thuyết Nevanlina".

Công trình của ông không chỉ được quan tâm vì đã chứng minh sự tồn tại nghiệm của bài toán đó, mà còn vì ông đã đưa ra một phương pháp hoàn toàn mới để nghiên cứu vấn đề đặt ra.

Trong những công trình khoa học và sách chuyên khảo gần đây trên thế giới, người ta vẫn còn nhắc tới công trình của ông viết cách đây hơn nửa thế kỷ và nhắc đến ông như là một trong những người có công đầu trong việc xây dựng lý thuyết về Toán học.

Trước khi chính thức theo đuổi Toán học, Lê Văn Thiêm từng chuẩn bị vào học ngành gì?

Sau khi đỗ tú tài toàn phần, nguyện vọng của Lê Văn Thiêm là học tiếp Toán ở bậc đại học.

Tuy nhiên, khi đó cả Đông Dương chỉ có một trường đại học tại Hà Nội, chuyên về Y khoa và Luật khoa, chưa đào tạo cử nhân Toán. Do đó, năm 1938, Lê Văn Thiêm ghi tên theo học lớp Lý - Hoá - Sinh (PCB) để chuẩn bị vào học ngành Y.

Năm sau (1939) với thành tích đỗ thứ nhì kỳ thi PCB, Lê Văn Thiêm được nhận học bổng sang Pháp du học.

Sang Pháp du học, Lê Văn Thiêm theo học tại trường đại học nào?

Đến Pháp, Lê Văn Thiêm vào học tại Trường Đại học Sư phạm Paris (École Normale Supérieure de Paris), một cái nôi đào tạo nhân tài Toán học của nước Pháp.

Năm 1939, phát xít Đức thổi bùng ngọn lửa chiến tranh ở châu Âu và thôn tính luôn nước Pháp. Mãi đến năm 1941, Lê Văn Thiêm mới có điều kiện học lại bình thường. Sau 1 năm, anh đã đỗ Cử nhân Toán học thay vì phải học 3 năm như mọi người.

Năm 1949, theo lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, GS. Lê Văn Thiêm từ bỏ địa vị khoa học của mình ở Zurich để về nước tham gia tích cực vào cuộc chiến đấu giành độc lập cho dân tộc. Ông về nước tham gia kháng chiến chống thực dân Pháp, công tác tại Sở Giáo dục Nam Bộ từ ngày 19/12/1949. Năm 1951, ông được Chính phủ điều động từ Nam Bộ ra Việt Bắc để nhận nhiệm vụ mới. Đó là nhiệm vụ gì?

Ông được giao nhiệm vụ xây dựng Trường Khoa học Cơ bản và Trường Sư phạm Cao cấp, được cử giữ chức vụ Hiệu trưởng của hai trường này và giảng dạy môn Cơ học lý thuyết.

"Ngoài những bài giảng của giáo viên trên lớp, toàn bộ tài liệu học tập chỉ có hai tập sách giáo khoa đại học, một về toán đại cương, một về Vật lý đại cương xuất bản tại Pháp, do Giáo sư Thiêm mang về... Trong điều kiện bộ máy hành chính và hậu cần giúp việc của nhà trường rất nhỏ bé, Giáo sư Thiêm đã phối hợp chặt chẽ với tổ chức Đảng, Đoàn thanh niên và Đoàn học sinh để quản lý một cách toàn diện mọi hoạt động của trường" - GS. Lê Thạc Cán kể lại.

GS. Lê Văn Thiêm sinh ngày 29/3/1918 tại xã Trung Lễ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh trong một dòng họ có truyền thống hiếu học, khoa bảng. Ông từng theo học tại đâu?

Năm 1930, cả cha và mẹ Lê Văn Thiêm đều qua đời. Lê Văn Thiêm đã vào Quy Nhơn, nương tựa nơi người anh cả Lê Văn Kỷ đang hành nghề thuốc ở đó, để học tại Trường Collège de Quy Nhơn.

Tại đây, Lê Văn Thiêm đã khiến tất cả các thầy giáo phải kinh ngạc về sự thông minh xuất chúng của mình, đặc biệt ở môn Toán học.

Chỉ trong 4 năm (1933-1937), cậu học trò này đã hoàn thành xuất sắc chương trình học 9 năm và đứng đầu danh sách khen thưởng của nhà trường khi tốt nghiệp Cao đẳng tiểu học (tương đương với THCS ngày nay). Ba tháng sau, Lê Văn Thiêm lại lập một kỳ tích mới: thi đỗ tú tài phần 1 (tương đương lớp 11 ngày nay), việc mà người bình thường phải chuẩn bị khẩn trương trong 2 năm. Ngay năm sau, Lê Văn Thiêm lại thi đỗ tú tài toàn phần.

Ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ A Toán học ở đâu?

Sau khi đỗ Cử nhân Toán học, Lê Văn Thiêm sang Đức và làm luận án Tiến sĩ tại Đại học Göttingen (Đức) với học bổng của Quỹ Alexander von Humboldt dưới sự hướng dẫn của nhà toán học Hans Wittich.

Luận án Tiến sĩ Toán học của ông về giải tích phức được bảo vệ thành công năm 1945 tại Đại học Göttingen. Tên của luận án tạm dịch là: "Về việc xác định kiểu của một diện Riemann mở đơn liên". Buổi bảo vệ được tổ chức vào ngày 4/4/1945, sau đó bằng tiến sĩ được trao vào ngày 8/4/1946 với điểm đánh giá trung bình: Giỏi. Ông được xem là người Việt Nam đầu tiên có bằng Tiến sĩ Toán học.

Ông tiếp tục bảo vệ luận án Tiến sĩ Quốc gia ở Pháp năm 1949 tại Đại học Paris 11.

Trong suốt 47 năm (từ năm 1944-1991), GS. Lê Văn Thiêm đã để lại trên 20 công trình khoa học có giá trị, trong đó có công trình là nguồn gốc xuất phát của một số luận án tiến sĩ Toán học của Mỹ hiện nay. Ông đã có những đóng góp to lớn cho Toán học trên cả ba phương diện: nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và triển khai ứng dụng. 5 năm sau ngày mất, GS Lê Văn Thiêm đã được Nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 năm 1996 với các công trình khoa học nào?

Để ghi nhớ những cống hiến to lớn của GS Lê Văn Thiêm về khoa học, giáo dục và xã hội, 5 năm sau ngày ông mất, Nhà nước Việt Nam đã truy tặng ông giải thưởng Hồ Chí Minh với cụm công trình về nghiên cứu cơ bản của toán học lý thuyết và những bài toán về ứng dụng (1960–1970).

GS. Hoàng Tụy - một đồng nghiệp, một người bạn thân thiết có nhiều năm gắn bó với ông đã tâm sự: "Nếu như GS. Lê Văn Thiêm cứ tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu ở Pháp hay ở Mỹ thì chắc chắn, với tài năng xuất sắc của mình, ông đã có thể có nhiều cống hiến to lớn hơn cho toán học và tên tuổi quốc tế của ông lẫy lừng hơn. Song ông đã lựa chọn trở về quê nhà, cùng chia sẻ khó khăn gian khổ với đồng bào, và thật sự, tất cả những gì ông đã cống hiến cho Tổ quốc và cộng đồng toán học Việt Nam chỉ có thể khiến chúng tôi vô cùng biết ơn ông và tự hào về ông".

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dự và phát biểu tại buổi lễ (toàn văn bài phát biểu của Chủ tịch nước).

Cùng dự buổi lễ có nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang; nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân; nguyên Thường trực Ban Bí thư Lê Hồng Anh; các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Trần Thanh Mẫn, Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội; Nguyễn Văn Nên, Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh.

Mở đầu buổi lễ, tại đền chính của Đền thờ Vua Hùng, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước dâng hương thành kính tưởng nhớ, tri ân công đức các Vua Hùng.

Nhằm tạo điều kiện cho nhân dân TP Cần Thơ nói riêng và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long nói chung được thể hiện tấm lòng với Quốc Tổ, lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã thống nhất chủ trương xây dựng Đền thờ Vua Hùng TP Cần Thơ. Ngày 18-6-2019, Đền thờ Vua Hùng TP Cần Thơ được khởi công xây dựng tại phường Bình Thủy, quận Bình Thủy. Công trình do Công ty Cổ phần Đầu tư Văn Phú-Invest tài trợ xây dựng, trên diện tích hơn 39.033m2.

Đền thờ Vua Hùng TP Cần Thơ có nhiều hạng mục như: Đền thờ chính, nhà điều hành, nhà bia, nghi môn... Trong đó, đền chính được bao bọc bởi hồ nước tròn trên nền đế vuông, tượng trưng cho triết lý “trời tròn đất vuông”, đồng thời kết hợp văn hóa sông nước miền Tây. Bên trong hồ nước có 54 trụ đá, tượng trưng cho cộng đồng 54 dân tộc trên đất nước Việt Nam. Được thiết kế theo hình trống đồng cách điệu, đền chính có 18 cánh cung bao quanh tượng trưng cho 18 đời Vua Hùng, mỗi cánh cung trang trí các họa tiết hoa văn thường thấy trên trống đồng Đông Sơn.

Trung tâm của không gian thờ tự tại đền chính là ngai thờ Quốc Tổ Hùng Vương, hai bên bài trí ngai thờ Tổ phụ Lạc Long Quân và Tổ mẫu Âu Cơ, kế đến là hai bàn thờ Lạc hầu và Lạc tướng. Gian thờ còn bài trí các linh khí được lãnh đạo TP Cần Thơ cung thỉnh từ Khu di tích lịch sử-văn hóa quốc gia đặc biệt Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ gồm: 18kg đất, 18 lít nước, chân nhang tổ tiên cùng các đồ lễ do UBND tỉnh Phú Thọ cung tiến như: Phiên bản trống đồng Đền Hùng, bộ chấp kích, bộ bát bửu, chuông, trống...

Tổng thể công trình được thiết kế cách điệu theo hình dáng bản đồ Việt Nam, bên trong có hai hồ nước khẳng định hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam. Công trình lấy đền chính làm biểu tượng trung tâm-nơi xuất phát cội nguồn dân tộc với hình trống đồng cách điệu.